Jedną z najpopularniejszych roślin strączkowych uprawianych w Polsce na cele spożywcze jest fasola zaliczająca się do rodzaju Phaseolus. Początkowo uprawiana, jako roślina ozdobna. Częścią użytkową fasoli są jej niedojrzałe strąki zwane fasolą szparagową oraz suche, dojrzałe nasiona. W polskiej kulturze fasola ma szczególne znaczenie, w okresie zaborów, traktowana jako symbol patriotyzmu, ze względu na ciemnoczerwone plamki w kształcie orła piastowskiego znajdującego się na jasnych nasionach. Władze w tamtym czasie zakazały uprawy tej fasoli, natomiast dziś, ta odmiana fasoli figuruje na polskiej liście produktów tradycyjnych i jest również jedną z 12 potraw wigilijnych.
Fasola na suche ziarno zawiera średnio (według Kołoty) 21,4–25,5% białka o wysokiej wartości biologicznej, stanowiącego uzupełnienie białka zwierzęcego. Ponadto jest ona bogatym źródłem soli mineralnych fosforu, wapnia, magnezu i żelaza oraz witamin z grupy B. Wartość energetyczna 100 g nasion wynosi ok. 288 kcal. W strąkach fasoli szparagowej znajduje się 8,3–13,8% suchej masy, w tym ok. 1,5–2,8% białka. Zawartość witaminy C i karotenu w strąkach jest wyższa, natomiast witamin z grupy B – niższa niż w suchych nasionach.
Analizując różne badania, warto się bliżej przyjrzeć jakie wartości odżywcze posiada fasola. Dzięki zawartości inhibitorów proteaz fasola ma działanie antykancerogenne. Ponadto fasola bogata jest w lektyny i hemaglutyniny, które w kontakcie z atypowymi komórkami w przewodzie pokarmowym wnikają do cytoplazmy i powodują uszkodzenie mitochondriów, błony komórkowej i aparatu Golgiego, kierując te komórki na szlaki apoptotyczne. Chroniąc tym samym przed rozwojem inwazyjnych form raka jelita grubego ( działanie tylko profilaktyczne ). Natomiast, w przypadku zaawansowanego raka z przerzutami, dieta może jedynie wspierać terapię onkologiczną.
Fasola jest bogata w błonnik, dzięki czemu reguluje pracę przewodu pokarmowego, usprawnia pracę jelit, zwiększa masę stolca, działa prebiotycznie, zmniejszając różne dolegliwości. Zdarza się, że potrawy przygotowane na bazie fasoli u niektórych osób mogą powodować wzdęcia, które wynikają z fermentacji bakteryjnej niestrawionych resztek. Odpowiedni sposób przygotowania potraw z fasoli może zmniejszać nieprzyjemne dolegliwości. Przed gotowaniem ziarna fasoli warto jest namoczyć w wodzie przez kilka godzin.
Nasiona roślin strączkowych są bogatym źródłem izoflawonów, wiążąc się z receptorem estrogenowym wpływają na gospodarkę hormonalną u kobiet i chronią przed rozwojem nowotworów hormonozależnych, takich jak: rak piersi i endometrium. Zmniejszają również dolegliwości związane z okresem przekwitania. Jednak, by odnieść korzyści płynące z działania fitoestrogenów, warunkiem niezbędnym do ich wchłonięcia, jest niezaburzona mikroflora jelitowa. Lignany obecne w fasoli regulują bilans gospodarki hormonalnej u kobiet, wpływając na polepszenie homeostazy działania estrogenów.
Spożycie fasoli wpływa korzystnie na gospodarkę węglowodanową, obniżając poziom insuliny. Ze względu na dużą zawartość cukrów złożonych, wolno wchłanianych w przewodzie pokarmowym, trzustka produkuje mniej insuliny poposiłkowej, co pozwala na dłuższe zachowanie rezerw w obrębie wysp Langerhansa. Dodatkowo zauważa się zwiększone uczucie sytości. Poza tym spożycie fasoli reguluje gospodarkę lipidową, zmniejszając poziom cholesterolu LDL. Obniża się ciśnienie tętnicze krwi, a także wspomaga utrzymanie prawidłowej masy ciała. Osobom predysponowanym i cierpiącym na zespół metaboliczny zalecane jest włączenie do swojej diety potraw przygotowanych na bazie fasoli z powodu niskiego indeksu glikemicznego i dużej zawartości błonnika.
Codzienną dietę warto jest wzbogacać o potrawy przygotowane na bazie fasoli nie tylko ze względu na właściwości odżywcze, ale również na walory smakowe. Z fasoli przygotować można wyborne zupy, desery, pyszne ciasta, sałatki oraz pasztety.
Spis Piśmiennictwa:
1. Wawryka J., Zdrojewicz Z.: Fasola- ważny składnik zdrowej diety. Analiza wartości odżywczych. Pediatr Med Rodz ,2016; 12(4):394-399.
2. Kałędkiewicz E., Lange E.: Znaczenie wybranych związków pochodzenia roślinnego w diecie zapobiegającej chorobom nowotworowym. Postępy fitoterapii, 2013; 1: 45-46.
3. Kapusta F.: Rośliny strączkowe źródłem białka dla ludzi i zwierząt. Nauki inżynierskie i technologie, 2012; 1 (4):22-23.
4. Stasiak A., Ulanowska A.: Aktywność przeciwutleniająca nowych odmian fasoli. Żywność, nauka, technologia, jakość, 2008; 1(56):74-75.