Rodzina jest podstawowym środowiskiem życia i wychowania każdego człowieka. Rodzice przejawiający właściwe postawy rodzicielskie w sposób świadomy i zamierzony starają się organizować wychowanie swoich dzieci, by zapewnić im opiekę, ale również prawidłowy rozwój psychofizyczny. Poza tym na rodzicach spoczywa dodatkowo odpowiedzialność za prawidłowe odżywianie dziecka i wyrobienie właściwych nawyków żywieniowych, już od pierwszych lat jego życia.
Dziecko naśladuje swoich rodziców i starsze rodzeństwo, dlatego tak bardzo ważne są zachowania i dieta całej rodziny. Dotyczy to, także aktywności fizycznej- aktywni rodzice to bardziej aktywne dzieci.
W pierwszej dekadzie życia dziecka, to rodzice decydują o składzie, porze, miejscu i atmosferze spożywania posiłków. Natomiast, to od dziecka zależy, ile ono zje i czy w ogóle zje. Jest to taka podstawowa zasada w karmieniu dzieci i niemowląt, opierająca się na zaufaniu do dziecka. Należy unikać zmuszania do jedzenia, poganiania dziecka w trakcie posiłku, a także zabawiania i odwracania uwagi w celu dostarczenia chociaż jeszcze jednego kawałka do buzi. Rodzice muszą zrezygnować z oczekiwania, że ich dziecko za każdym razem zje wszystko z talerza, trzeba pozwolić na pozostawienie części dania. Jeśli dziecko zje mniejszą porcję pierwszego śniadania, to może zjeść dużo większą podczas drugiego śniadania. I taka zasada może tyczyć się każdego posiłku.
Do rodziców należy również forma podania potraw (atrakcyjny wygląd, kolor, zapach i smak) oraz wartość (jakość) i gęstość odżywcza dostępnych w domu produktów spożywczych oraz warunki ich przechowywania. Ponadto warto wypracować nawyk mycia rąk przed spożywaniem posiłków, a także mycia zębów rano przed śniadaniem i przed snem.
Badania naukowe dowodzą, że wspólne spożywanie pełnowartościowych posiłków sprzyja właściwemu kształtowaniu nawyków żywieniowych.
Zaobserwowano, że rodziny, które jedzą wspólne posiłki odnoszą wiele korzyści:
• dzieci jedzą zdrowiej w domu ale i poza nim,
• chętniej sięgają po warzywa i owoce,
• mniej spożywają smażonych potraw, piją mniej słodzonych napojów,
• utrzymują prawidłową masę ciała dzięki większej ilości posiłków,
• dzieci mają lepsze oceny w szkole oraz bogatsze słownictwo.
A więc jak się za to zabrać aby osiągnąć efekt??
Zastosować się do zasad, które przygotowałam na podstawie fachowej literatury i własnego doświadczenia, a także osób z którymi pracuję nad zmianą nawyków żywieniowych.
1. Warunki spożywania posiłków
Posiłki najlepiej aby były spożywane w spokoju, bez pośpiechu, w wyznaczonym do tego miejscu (przy stole, na siedząco, w krzesełku). Przestrzegać ustalonych pór i przeznaczyć na nie odpowiednią ilość czasu. W miarę możliwości starać się zjeść chociaż jeden wspólny posiłek np. obiad.
W tym czasie nie korzystać z telewizora, telefonów komórkowych, konsoli do gier czy innych tego typu wynalazków. Warto być w trybie offline, nie odpowiadać na smsy i nie przeglądać portali społecznościowych, po to organizujemy posiłek, aby wspólnie go zjeść i móc rozmawiać przy stole.
Dziecko nauczone, że czas na posiłek, to czas zarezerwowany wyłącznie na jedzenie. Dzięki temu spokojnie przeżuwa, a to wpływa na wcześniejsze poczucie sytości i zapobiega przyjmowaniu nadmiernych ilości kalorii. Jest również ważnym elementem profilaktyki zachłyśnięcia pokarmem.
2. Przekąski
Dzieci bardzo aktywne w ciągu dnia potrzebują dodatkowych kalorii pomiędzy posiłkami. I uwaga: taką dodatkową przekąskę można podać, o ile ona będzie dostosowana do wieku dziecka, jego możliwości, ale i będzie przede wszystkim zdrowa i nie zastąpi głównego posiłku! Można podać różnorodne przekąski o dużej wartości odżywczej, jak: warzywa, owoce, orzechy, nasiona, mleko, fermentowane produkty mleczne, pełnoziarniste płatki, pieczywo. Pamiętając, że przekąski zostają uwzględnione w całkowitym dobowym zapotrzebowaniu na energię, tak aby ciągłe nawykowe podjadanie nie było przyczyną spożywania nadmiernej ilości kalorii.
3. Filozofia „wiem co jem”
Dzieci jeśli osiągną już odpowiedni poziom rozwoju powinno się je włączać do wspólnego przygotowania posiłków i robienia zakupów spożywczych. Te aktywności to właśnie dobry trening do tego, by móc wyćwiczyć zasadę „wiem co jem”, czyli przygotowywania potraw w domu z prostych składników, zamiast spożywania gotowych dań wysoko przetworzonych zawierających dużo niepotrzebnych dodatków. Przykładowo domowe batoniki musli z miodem i orzechami nie będą tak bardzo kaloryczne, jak te gotowe ze sklepu, bogate w duże ilości cukru i soli. Takie postępowanie można przełożyć później na prawidłowy rozwój i wyniki osiągane w szkole, bo dzięki zdrowiu i dobremu samopoczuciu szybciej osiąga się efekty.
4. Wspólne przygotowywanie posiłków
Dzieci uczą się, że jedzenie to nie tylko zaspokojenie głodu, ale także czynnik kształtujący rozwój i samopoczucie oraz element kultury i tożsamości, będący również okazją do zabawy. Dziecko samo może zdecydować, jak będzie wyglądała dana potrawa, dzięki czemu uczy się komponowania potraw zgodnie z zaleceniami i dokonywania świadomych wyborów, a przy okazji uzyskuje samodzielność. Obserwując i naśladując rodziców zdobywa umiejętności, które będą przydatne w przyszłości. Warto jest gotować razem, podzielić się obowiązkami przy przygotowywaniu posiłku: mama niech obierze warzywa, tata je pokroi, a dziecko położy na talerze.
5. Wspólne zakupy
To może być interesująca, aktywna zabawa edukacyjna poza domem (lista produktów wcześniej przygotowana, poszukiwania w sklepie). Starsze dzieci warto już na tym etapie uczyć zwracania uwagi na etykiety spożywcze i wybierać te produkty, które mają możliwie najkrótszy skład, a eliminować te, które zawierają ukryte niekorzystne dodatki (tłuszcze trans, syrop glukozowo-fruktozowy).
6. Robienie większych zakupów
Nic tak nie utrudnia w przygotowaniu pełnowartościowego posiłku jak pustki w lodówce. Warto robić większe zakupy, opierając się o wszystkie grupy produktów spożywczych, począwszy od wybierania dużych ilości warzyw, owoców, po produkty pełnoziarniste mleczne, orzechy, nasiona, jaja, oleje roślinne, ryby, mięso dobrej jakości czy prawdziwą gorzką czekoladę jako samodzielną przekąskę czy dodatek do dań.
7. Planowanie dnia, układanie wspólnego menu
Wspólny posiłek musi smakować, to czy tak będzie, zależy od tego co mamy w lodówce, ale również od zaplanowania. Najlepiej jak każdy zaproponuje coś od siebie, co mu smakuje i wspólnie ułożycie menu na każdy dzień. To dodatkowo zbliża, poprawia relacje, a wcześniej ułożony jadłospis pozwoli zaopatrzyć się w potrzebne składniki oraz uniknąć podjadania byle czego.
Bibliografia:
1. Mrukowicz J., Rachtan-Janicka J.: Żywienie dzieci starszych. Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, 2017, 56-59.
2. 2. Sosnowska-Bielicz E., Wrótniak K.: Nawyki żywieniowe a otyłość dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym., 2013, 33, 147-148.
3. Kryska S., Grajek M., Sobczyk K.: Czynniki rodzinne wpływające na kształtowanie nawyków żywieniowych dzieci, 2015, 2, 56, 212-214.